Meerjarige Eetgewassen

Zeer geliefd in de Italiaanse keuken zijn deze fijne, extra smakelijke asperges. De "wilde" smaak komt weer helemaal terug op je bord. Dit soort groeit nog steeds aan de kust van de Adriatische Zee en komt dichtbij de smaak van asperges, die zo geprezen werden door Plinius (37-79 na Chr.) We krijgen van april tot de voorraad op is ook planten van de wilde asperge, zie 831150.

Een fraaie distelplant met verrassende toepassingen: eetbaar en genezend. Dat laatste zit al in de (Oudgriekse) naam verstopt, Eryngium betekent: genezing van indigestie en winderigheid!
Allereerst kan je in het voorjaar een donkere emmer boven de plant plaatsen, de jonge scheuten, die gaan groeien zijn heerlijk mals en eetbaar als asperge!
De bleekgroene plant wordt 15-60 cm hoog en vormt diepgaande en eetbare (!) wortelstokken. Ze worden gekookt of gekonfijt. De plant bloeit in juli en augustus met witte of lichtblauwe bloemen in tien tot twintig hoofdjes. Deze hoofdjes zijn ook eetbaar, 1-1,5 cm groot en omgeven door stekelige schutbladen (omwindselbladen).
Binnen de traditionele kruidengeneeskunde is een medicinale werking bekend tegen galstenen, infecties van de urinewegen, huidaandoeningen, hoesten en verstopping.
Deze meerjarige plant groeit het beste op kalkhoudende grond, in de zon.

Leuk verhaal, dat ik las op de website van onze collega Cruydt Hoeck: Op Voorne en Beierland heeft deze plant een bijzondere naam: Onrust. De naam is ontstaan uit een oud gebruik om de plant met een draadje aan de zolder te hangen. Door de opstijgende (warme) lucht gaat de plant draaien of bewegen. Zo lang de plant blijft draaien is er niets aan de hand. Houd de plant echter op met draaien of ging deze stil hangen dan was er een heks in huis. Nee dan liever een beetje Onrust in het huis.

Na enkele jaren geduldige teelt kunnen we sinds 2012 gaan oogsten van deze onbekende en exclusieve groentesoort. De bloemstengels worden rauw in de knop geoogst en klaargemaakt als een heerlijke asperge met een stevige, “wilde” smaak. Maak een productieveldje op een zonnige tot halfbeschaduwde plek, humus- en kalkrijk en oogst ze jarenlang: de planten zijn zeer winterhard. Ze hebben op zijn minst graag wat onderbegroeiing, gras is ook al goed. Vroeger groeide deze telg van de vogelmelkfamilie uitbundig rond de stad Bath in Engeland, maar daar heeft men te gretig geoogst... In de berggebieden van Frankrijk en Spanje (Pyreneeën) tref je ze nog aan en worden aldaar door de bevolking geoogst en op de markt gebracht. De Fransman noemt deze verrukkelijke groente ook wel Asperge des Bois omdat ze in lichte bossen het meest met rust gelaten worden en dus daar nog voorkomen. Als je eens wat bloemen laat doorgroeien, geniet dan van bloemstengel van 40-100 cm hoog, aan het eind gesierd met bloemtrossen van 30-50 cm groot. De stervormige bloemetjes (mei-juli) zijn crèmewit en blijven na de bloei geopend om geleidelijk af te rijpen in fraaie doosvruchten.

De echte bij ons inheemse blauwe bosbes groeit in het wild in de bossen en op de hei. Ze houden van humusrijke, zure grond en gefilterd zonlicht. De bessen zijn heerlijk zoet. De maximale hoogte van dit stevig wortelende struikje is 60cm. De roze bloemetjes zijn sierlijk! De geneeskrachtige werking van zowel blad als bes vindt u op www.plantaardigheden.nl

Een heerlijke bosbes uit de bossen van Oost-Canada en Maine (VS) zeer populair bij de bevolking daar om uit het wild te plukken. Geef ze een plekje met zure grond op een halfbeschaduwde plaats. De plant gedijt heel goed waar bossen zijn verbrand, dus regelmatig wat hout-as als bemesting zal ze goed doen!

Een zeer oude, inheemse groente. De forse meerjarige planten geven pijlpuntig blad, die als spinazie wordt gegeten, de totale planthoogte is ongeveer 60 cm. De jonge scheuten worden in het voorjaar als asperge aangeaard en gestoken, dus ook als zodanig gegeten. Je mag de plant in het voorjaar evt. verwijderen als er plantjes zijn uitgezaaid: een verse start!

WAT EEN SMAAKFESTIJN!
In 2008 was de verzamelaar Helton Muniz op het “Projeto Colecionando Frutas” (fruitverzamelingsproject) in het bos van Angatuba (São Paulo) en ontdekte deze soort.
Sindsdien is hij erin geslaagd deze zeldzame soort te kweken en enkele jaren later bereikten de eerste zaden Europa.
De Juã-Açu is gewoonweg geweldig qua smaak. Heel exotisch. Je kan kiwi, abrikoos, achachairu, sinaasappel en passievrucht proeven. Ongelofelijk hoe veelzijdig de smaak van een "Solanum" kan zijn.
Deze Juã-Açu zaden zijn ook interessant voor mensen die deze fruitplant al bezitten.
Je hebt dan weer een plant om te kruisbestuiven (wat vaak een voordeel is). Kweek dus het liefst 2 planten in de buurt van elkaar op.
In Noord-Europa bloeien ze overigens niet in het eerste jaar, maar eerder in het tweede of derde jaar. Vervolgens dragen ze minimaal 6 jaar vrucht. Overwinteren bij minimaal 10 graden (ook al kan het kortstondig -3 verdragen). De plant wordt flink groot met grote bladeren en doorntjes, hij sterft af en komt in het voorjaar weer terug.

Voor liefhebbers van Melde of Quinoa is dit een welkome aanvulling. Dit gewas is al eeuwenlang in cultuur, ook al bij oude volkeren van geheel Amerika, maar van oorsprong in de Eastern Woodlands van Noord-Amerika. Het is een prachtig zomeralternatief voor spinazie, hoe warmer hoe liever zelfs! Kort roerbakken is aan te bevelen, na 30-50 seconden zijn de toxische stoffen verdwenen (net als met bijvoorbeeld sperziebonen). Onrijpe, groene bloemknoppen zijn als broccoli te eten, roerbakken of frituren met beslag. De zaden (glutenvrij!) worden gekookt of gestampt tot meel. Jong blad (groen met rode tinten) of net gekiemde zaden zijn heerlijk mals en kunnen (mits niet te overdadig) heerlijk door de salade worden gemengd. Het hoge Calcium en vitamine A-gehalte maken deze oude groente zeer gezond!

Dit lage kruipplantje is kalkminnend en doet het zelfs bij snijdende, zoute zeewind. De roze lipbloempjes steken eigenwijs uit de bruine bloemhoofdjes en zijn ook bij vlinders en bijen zeer in trek. De bijna ronde tot langwerpige blaadjes zijn heerlijk in de sla of in de soep en al sinds de oudheid in trek! Alle delen van de plant zijn overigens eetbaar, de bladeren goed wassen helpt de iets bittere tannine te verwijderen. Van de bloemen en stengels wordt een olifgroene kleurstof gewonnen. Tenslotte de medicinale toepassingen: die zijn zo talrijk, dat je er (op eigen risico) mee kan experimenteren, kijk maar eens op internet of in geneeskruidenboeken…

Een zeldzaam, groenblijvend, klimmend struikje met vrij grote bladeren en kleine, zeer sierlijke, paarse tot donkerrode bloemen. Hieruit groeien de zeer gezonde, prettig zoetzure, langwerpige vruchtjes die in grote trossen ontstaan. Deze plant groeit in de tropen, kan dus bij ons alleen in de zomer naar buiten. Je vindt ze volop in Z.O. Azië in de bossen, maar als potplant zijn ze nog weinig bekend, het wordt dus tijd om deze bijzondere vruchtplant te gaaan ontdekken en uitproberen!

Een vreemde eend in de zaden-bijt vormt dit familielid van de komkommers (Cucurbitaceae)! Ik introduceer de term “naaktkiemer”, want dit fantastische zaad kiemt in de loop van de winter gewoon (binnen!) uit zijn eigen vrucht, dit is dan ook de enige kiemmethode! Bewaar deze prachtige, grofgestekelde vrucht (er bestaat ook een fijngestekeld ras) dus op een lichte, niet te warme plaats. In de warme kamer mag ook, maar dan moeten de scheuten af en toe gesnoeid worden. Vanaf februari-maart is het beter om de groeiende vruchten in potten te planten (eerder mag ook): geheel onder de grond of op zijn kant, zo dat de uitloper in elk geval net onder de grond is geplant. Water naar behoefte, aarde droog = water geven. Bij mooi weer af en toe met de plant naar buiten is gunstig voor een stevige groei. Uiteindelijk moet de plant (na de vorstperiode dus ongeveer in mei) lekker in de zon naar buiten en uitgeplant worden in de vollegrond. Deze zal aan de klimmende of kruipende ranken in zomer en herfst een enorme oogst geven. Er bestaan ook Chayotes met een gladde schil (060405), deze zijn net zo smakelijk, ze doen het beide goed in ons klimaat, het ene jaar doet de gladde het beter, het andere jaar juist de gestekelde... Over de bereiding van deze Midden-Amerikaanse vrucht vind je veel ideeën op internet. Opvallend is, dat de zachte structuur behouden blijft, je bakt of kookt ze dus niet tot moes. Vergelijk de smaak met die van een sappige aardappel, je kan er dus mee koken, bakken, maar ze kunnen ook rauw gegeten worden met een beetje citroen en wat zeezout...! De gehele plant is overigens eetbaar: bloemen, bladeren, groeischeuten en wortelknollen. De plant vormt mannelijke (10-30 bij elkaar) en vrouwelijke (solitaire) bloemen aan 1 plant, eenslachtig en eenhuizig dus.

BIJ FORSE GROEI WORDEN DE VRUCHTEN ALDOOR ONS OPGEPOT, ZE ZIJN DAN € 1,00 DUURDER.

Een vreemde eend in de zaden-bijt vormt dit familielid van de komkommers (Cucurbitaceae)! Ik introduceer de term “naaktkiemer”, want dit fantastische zaad kiemt in de loop van de winter gewoon uit zijn eigen vrucht, dit is dan ook de enige kiemmethode! Bewaar deze prachtige, vrijwel gladde vrucht dus op een lichte, niet te warme plaats. In de warmte mag ook, maar dan moeten de scheuten af en toe gesnoeid worden. Vanaf februari-maart is het beter om de groeiende vruchten in potten te planten: geheel onder de grond of op zijn kant, zo dat de uitloper in elk geval net onder de grond is geplant. Water naar behoefte, aarde droog = water geven. Bij mooi weer af en toe met de plant naar buiten is gunstig voor een stevige groei. Uiteindelijk moet de plant (na de vorstperiode dus ongeveer in mei) lekker in de zon naar buiten en uitgeplant worden in de vollegrond. Deze zal aan de klimmende of kruipende ranken in zomer en herfst een goede oogst geven. Er bestaan ook Chayotes met een gestekelde schil, deze zijn minstens zo smakelijk en geven ook een goede oogst in ons klimaat, maar de stekels (die bij rustig gebruik niet prikken) zijn wat lastiger. Over de bereiding van deze Midden-Amerikaanse vrucht vind je veel ideeën op internet. Opvallend is, dat de zachte structuur behouden blijft, je bakt of kookt ze dus niet tot moes. Vergelijk de smaak met die van een sappige aardappel, je kan er dus mee koken, bakken, maar ze kunnen ook rauw gegeten worden met een beetje citroen en wat zeezout...! De gehele plant is overigens eetbaar: bloemen, bladeren, groeischeuten en wortelknollen. De plant vormt mannelijke (10-30 bij elkaar) en vrouwelijke (solitaire) bloemen aan 1 plant, eenslachtig en eenhuizig dus.

BIJ FORSE GROEI WORDEN DE VRUCHTEN DOOR ONS AL OPGEPOT, ZE ZIJN DAN € 1,00 DUURDER.

De bekende, gezonde, rode bessen, die na koken met veel suiker een heerlijke toevoeging bij yoghurt, ijs e.d. is! Na de oogst lang te bewaren. De plant vormt een wintergroen struikje met smalle blaadjes en kruipt over de grond. Geef ze veel zon, vochtige, liefst zure grond en niet te veel voeding.

Aan de sierlijk bloeiende struik tot kleine boom groeien roodbruine vruchten, 2 cm lanh, ovaal van vorm. In China is deze boom zeer geliefd! De vruchten worden gedroogd als dadels (heerlijk zoet), vers gegeten, gekookt voor pudding, cake of jam… Het poeder van de gedroogde vruchten is de smaakmaker van "Kochujang" een hete sojasaus. Veel gezondmakende en medicinale toepassingen: energiegevend, spieropbouw, leverstimulatie, weerstand, etc. De plant is geheel winterhard in ons land.

Een sierlijke en weinig bekende, tweejarige plant met mooi groengeel blad en kleine bloempjes in schermen: 70-120 cm hoog. De bloei is vrij vroeg, in mei en juni. Goed te combineren in een border, maar doorwaskervel is ook op zijn plaats in een bostuin (kan tegen schaduw) of zelfs een bloemenweide. De bladeren, jonge scheuten en bloemknoppen gebruik je rauw in salades of gekookt in soepen, stoofschotels enz. Extra mals is de groei onder een bleekpot. De wortels eet je gekookt en hebben een zachte selderiesmaak. De plant begint in de herfst te groeien en de bladeren zijn dus vaak beschikbaar gedurende de winter. Ze hebben een vrij sterke, heerlijk kruidige smaak die aan selderie doet denken. Zelfs de zaden zijn eetbaar en worden gebruikt als vervanger voor peper. Deze makkelijke plant groeit in het wild in Europa en Azië en kan goed tegen (eventueel iets zilte) wind.

In Korea, maar ook in China, Japan en Oost-Siberië wordt dit fraaie plantje gekweekt voor de oogst van de dunne, vlezige wortels, die het 2e of 3e jaar ontstaan. De Doraji of Toraji wordt vers of gedroogd (maar altijd eerst verhit) met andere groente en rijst opgediend: Namul. Maar er wordt ook siroop of likeur gemaakt van de Doraji. Vooraf moet je de wortels weken, wassen, inwrijven met grof zeezout en meerdere keren spoelen.
In de Chinese geneeskunde wordt Platycodon grandiflorus veel aangewend, zie hiervoor de vele informatie op internet.
Wat betreft de sierwaarde:
Het is waarlijk een edelsteen onder de tuinbloeiers met opvallende stervormige, hemelsblauwe klokbloemen, die in de knop eerst opzwellen tot schijnbare ballonnetjes. Ze bloeien van juli tot oktober toe ! De plant groeit redelijk compact: 40-50 cm en wordt ook in bakken aangeplant, zelfs als kamerplantje (in de zomer) of als snijbloem is het plantje populair!
Dek de planten in de winter toe met vruchtbare compost, dan groeien ze vruchtbaar, groot en zullen snel kunnen worden geoogst!

Het blad en de bloemen van alle soorten Dovenetel zijn eetbaar, bloemetjes zijn heel decoratief op de saladetopping en het blad kan ze zowel rauw of als spinazie eten. Heel fijn gesneden is het ongekookte blad een kruidige gezondmaker over gerechten! Het vezelrijke blad bevat veel vitaminen en ijzer. De planten staan ook heel decoratief in een wilde natuurtuin. We mengen voor dit zakje minimaal 2 van de 3 soorten: de Lamium album, L. amplexicaule en L. maculatum. Dat zijn de Witte Dovenetel, de Hoenderbeet en de Gevlekte Dovenetel.

Niet veel mensen beseffen, dat de decoratieve en zeer smakelijke Drakenvrucht aan een cactus groeit! Kweek deze plant in een flinke pot, die op een pilaartje of tafel kan overhangen. Kwekerijen in de tropen binden 1-3 scheuten aan een stok van 1-3 m hoogte en toppen de planten vervolgens, waardoor productieve boompjes ontstaan. ‘s Zomers mogen de planten buiten in half zon, half schaduw (om inbranden van zon te voorkomen), bij veel regen liefst onder een afdak. ‘s Winters op een lichte, koele plaats tamelijk droog houden: in rust. Na jaren geduldige oogst komen de prachtige, witte bloemen en rozerode vruchten: rijp geplukt is het witte vruchtvlees met zwarte pitjes verrukkelijk: mildzoet, vergelijkbaar met meloen en kiwi!

Eeuwenlang ondergewaardeerd maar nu eindelijk (voorgoed?) op de kaart gezet! Deze pionier van de duinen groeit eigenlijk op alle gronden, van nature echter vooral op kalkrijke grond. Zet een rijtje van 3-5 struiken, er zijn namelijk mannelijke en vrouwelijke planten nodig, die elkaar (door de wind) bestuiven. (Uit het zaad komen zowel mannelijke als vrouwelijke planten, je weet echter helaas niet welke dat zijn...) Na de onopvallende bloei ontstaan de (takkenvol met) bessen in oranjegele, crème of koraalrode kleur. Zowel bladeren, maar vooral de bessen zijn zeer gezond en bevatten veel meer vitaminen dan citrusvruchten zoals sinaasappelen! Maak er sap, elixer of jam van, niet te rijp plukken i.v.m. alcoholvorming.

Deze Amerikaanse, zeer winterharde, bladverliezende en snelgroeiende struik wordt meestal 3-4 m hoog. Na de (heerlijk geurende!) witte bloei groeien goed smakende, zoetzure, knalrode bessen in volle kluwens, dicht tegen het hout van de takken. De bessen kunnen ongezoet van de plant gegeten worden en smaken ook lekker in bijvoorbeeld salades. Zolang het niet vriest kan je blijven oogsten van de plant, zodoende heb je meestal in december nog bessen, welke plant doet ze dat na! De rest is voor de vogels of voor de sier...
Het bijzondere aan de Eleagnusbes of Olijfwilg is, dat deze stikstof uit de lucht kan opslaan voor slechtere tijden, of als de grond erg arm is...! Geef ze een zonnige tot iets beschaduwde plaats, rijke grond is niet zo geschikt voor deze struiken, het zijn echt pionierplanten die (net als de duindoorn waar ze familie van zijn) zelfs zout en zeer hoge temperatuur goed verdraagt. De bloei draagt bij aan het behoud van de bijenstand: ze zijn er dol op! Plant minimaal 2 struiken voor een goede bestuiving en vruchtzetting.

Dat belooft wat: erwten oogsten van een winterharde struik! De struik heeft fraai geveerd blad en vrolijke gele bloemen, waarna de eetbare peultjes en daarin de kleine zaden ontstaan. Zowel de jonge peultjes (kort koken) als het rijpe zaad (tot gaarheid koken) kunnen worden gegeten en doen qua smaak sterk aan erwten denken. De hele plant wordt in de Chinese geneeskunst gebruikt als behandeling tegen borstkanker e.a. toepassingen. Uiteraard is de toepassing geheel voor eigen verantwoordelijkheid! De struik houdt van goed gedraineerde grond en absoluut volle zon. Zonder snoeien groeit de struik flink uit tot een kleine boom van 6 m, snoeien of oppotten kan deze groei goed beperken.

De nakomelingen van deze paarse frambozen geven een waaier aan planten waaruit je zelf je lekkerste variëteit kunt selecteren na een paar jaar. De meeste zullen paars terugkomen: heerlijke, sappige vruchten en in de zomer oogstbaar!

Een fantastische orangerieplant met enorme groeikracht! Op een hoogte van 2-3 m (met dikke stengels) gaat de plant rijk bloemen met trossen lilaroze pijpvormige bloemetjes. Na de bloei ontstaan schitterende donkere bessen, die goed te eten zijn! Alleen de naam doet denken aan een fuchsia... Geef ze een grote pot en een plek in de zon of halfschaduw, zeer voedzame grond en op tijd water wordt erg gewaardeerd... regelmatig snoeien mag overigens ook, als je de plant te hoog of niet vol genoeg vindt. De plant kan slechts een klein nachtvorstje hebben, zet deze dus op tijd vorstvrij, de plant groeit van oorsprong in Zuid-Mexico tot Panama.

Een Aziatisch familielid van onze Gagel. Deze kleine boom is al minstens 2000 jaar in cultuur in Azië en heeft zelfs economische handelswaarde. Bij ons is de teelt in potten succesvol. Er zijn mannelijke en vrouwelijke planten, houd dus enkele planten bij elkaar om in elk geval vruchten te krijgen. Na de ontwikkeling van laurierachtig (dus stevig) blad volgt de bloei en vruchtzetting na enige jaren. De vruchten zijn prachtig dieprood en 1,5-2,5 cm in doorsnee met een fijne, rond gebobbelde oppervlakte en 1 pit in het centrum. De smaak is friszuur; het gebruik is: vers, gedroogd, ingeblikt of ingelegd in likeur of ander alcohol. Net als de Europese Gagel levert de bast een gele kleurstof.

Ronde, witte of lichtgroene vruchten ter grootte van een tomaat, na de witte kleur rijpen de vruchten naar geel, maar je oogst ze onrijp. De bittere smaak wordt slim benut in Indische of Surinaamse gerechten. Het glanzende blad is bijzonder populair en heet Gboma. Vooral het jonge blad wordt gebruikt om gerechten in te rollen, vervolgens stomen of frituren. In alle landen van midden Afrika (west, midden en oost) is deze “spinazie” geliefd en wordt als bittere lekkernij gegeten. Teelt in kas of beschut buiten.

Het leuke (en mooie!) trosje met witroze bloemetje met het iets driehoekige zachte blad wekt al nieuwsgierigheid. De jonge vruchten zijn eetbaar als okra: fijn snijden en in de soep als gezond bindmiddel, zeer jong bij de augurkjes als zuurtje; de rijpe vruchten bevatten eetbare zaden, die je rauw of gekookt kan eten en waar ook een fijne olie uit geperst wordt. Tenslotte kan een zwarte kleurstof gewonnen worden uit de zaadlijsten.
Als dit Mexicaanse kruipplantje zijn rijper wordende, grillige en gespleten vruchtjes laat zien, dan slaat de verbazing toe! Rank en krom als een gemzenhoorn en gedroogd nog griezeliger! De plant doet het ook in een flinke pot, geef ze een warm en vochtig plekje.

Dit winterbestendige familielid van onze worteltjes bloeit fraai met gele schermbloemen vergelijkbaar met Dille en Venkel. De eetbare bloemen zijn sterk op de vaas! Meng de bloemen (zonder de hoofdstengel) door salade of roerbak ze kort zoals broccoli. De totale hoogte van de (bloeiende) plant is 50-100 cm, de bloei valt in mei-juni. Geef ze een zonnige tot halfbeschaduwde, vochtige plaats. De planten zijn meestal vrij van enige aantasting, de vlinders zijn er dol op. De wortel wordt voor geneeskrachtige werking aangewend, zie internet.

Een nieuwe aanwinst in de fruittuin: zoetzure, zachte bessen aan sterke, vorstbestendige planten. Uit de Chinese traditie (die nog springlevend is!) een veelgebruikte plant: de bessen en wortels beloven veel gezond makende en gezond houdende werkingen. De plant groeit met lange takken, die steun nodig hebben (net als bramen) en ook lange doorns bezitten. Zet ze zonnig of half beschaduwd op een voedzaam en niet te natte plaats, ze groeien gemakkelijk en zijn zeer vorstbestendig. Bronnen vermelden dat de vruchten zeer goed zijn voor de ogen vanwege het hoge Caroteengehalte. Planten zijn zelfbestuivend, dus 1 plant is voldoende voor vruchtzetting. Tenslotte nog enkele toepassingen in de (Chinese) keuken: In rijstepap, in soepen, met kip, in de wok, voor een gezonde kruidenthee, men maakt er wijn of bier van en de jonge scheuten worden als spinazie gekookt. Verder wordt er rechtstreeks sap uit geperst voor een gezond makende sapdrank. Maak er echter geen dagelijks drankje van, want overdaad schaadt.