Een zeer oud, historisch, Nederlands, Gronings ras, geliefd vanwege de fijne witte boontjes. Het zijn klimmende bonen (stokbonen), dat betekent: niet bukken met plukken en een grote oogst. We kunnen jaarlijks maar weinig kopen, dus wees er vroeg bij!
Onze kweker vertelde het volgende mooie verhaal: de bonen heb ik ongeveer in 1970 gekocht op een landbouwbeurs in Warffum. Een oude man maakte me er op attent, hij vertelde me over deze ‘Oldambster Witte’ (spreek uit: ol-dambster). De groene peulen laat je drogen aan de plant tot ze wit zijn. Vervolgens kunnen ze gedopt worden, goed drogen, een weekje in de vriezer (tegen het uitkomen van de eitjes van de bonenkever) en vervolgens koel bewaren. Het is in Groningen een delicatesse en met Nieuwjaarsdag worden ze uit traditie gegeten, verder de hele winter door. (commentaar: Grappig, deze traditie komen we ook tegen in de VS met de Cow Peas, ook een soort droogboon). Deze “Grunninger Dreuge Boon” maken we als volgt klaar: oudejaarsdag in de week zetten, ‘s morgens even afspoelen, tegen 11.00u op een zacht vuur zetten met een stuk spek, verse worst en een droge bink (gepekeld bovenbeen van het varken). Zonder de droge bink moet er wel wat zout bij, samen met een meelderige (=bloemige) aardappel is het een koningsmaal!

Bonen, die minder winderigheid veroorzaken is groot nieuws! Primbonen werden ontwikkeld door de oude Engelse veredelaar Dr. Colin Leakey. In Chili vond hij Manteca bonen, waar de zuigelingen kennelijk geen darmkrampjes van kregen. Hij maakte deze genetisch unieke boon geschikt voor ons klimaat. Een leuk en vooral ook erg lekker crème-groenachtig boontje in een bijna ronde vorm.

De Nora-pepers zijn rood tot donkerrood van kleur en zijn bijna bolrond, maar iets taps toelopend. De planten worden rond de 60 cm hoog. Nora is in verse vorm heel smakelijk en wordt graag gebruikt als vulpepertje, ze zijn maar een tintje heet, dus goed voor de beginners... Uiteraard wel de zaden en zaadlijsten eruit snijden.
Dit was een van de vele pepertjes die Columbus meebracht uit de Nieuwe Wereld. Er wordt gezegd dat hij het achterliet bij monniken in het Yuste-klooster, die het vervolgens verspreidden onder hun broeders in de gemeente La Nora in Murcia in het land Spanje. Het belangrijkste teeltgebied van de Spaanse Nyora- of Nora-pepers ligt in de Valenciaanse regio Guardamar. Het wordt daar voornamelijk gebruikt om een gedroogd Spaans paprikapoeder te maken, genaamd Pimenton, dat licht pittig is. Dit poeder wordt gebruikt om veel gerechten op smaak en (rode) kleur te brengen. Het is het hoofdingrediënt in Bacalao a la Vizcaina, een kerstgerecht van kabeljauw en aardappelen. Ze worden ook gebruikt om worsten op smaak te brengen, toegevoegd aan Paella-stoofpot en worden veel gebruikt in Romescu-saus.

De vijfdelige gele bloempjes zijn helder als sterretjes en het gekartelde blad verraad de verwantschap met de roos. De naam dankt nagelkruid aan de kruidnagelgeur aan de wortels. Deze wortels werden vroeger gebruikt voor het verjagen van motten, maar ook om op te kauwen tegen tandvleesproblemen. In de 16e eeuw hadden veel mensen de plant in een pot voorhanden voor in de soep. Een schaduwminner, wordt 50 cm hoog.

Deze zonminner is evenals de bekende stokroos een telg van de kaasjeskruidfamilie. Violetroze bloemen met een wit hartje bloeien in ranke trosjes. Afwijkingen in kleur komen voor: lichter en donkerder... De hoogte is maximaal 1 meter hoog, zowel het blad als de bloem is eetbaar van deze plant! Bijen en vlinders zijn dol op de bloemen, een goede drachtplat dus.

Een eindeloze plant... om de eenvoudige reden, dat deze nooit verplaatst hoeft te worden. Langer dan een mensenleven lang zal de 150-250 cm hoge, gele zonminner je tuin sieren met een eindeloze massa margriet-vormige bloemen! Het is een belangrijke drachtplant voor hommels, bijen en vlinders. Tegenwoordig wordt de plant ook als vezelplant geteeld (zie pdf) voor allerlei toepassingen: dozen, bouwplaten, kleding, papier etc.

Een echte schaduwminner, die ideaal te combineren is met varens en grootbladige schaduwplanten. Het leerachtige blad is wintergroen. De groengele bloeipluimen hebben de "druipende" vorm van hazelaarkatjes. Zet zegge op een vochtige plaats, niet terugknippen. Tegen strenge vrieskou beschermen.

De Ark van de Smaak in Nederland is een ode aan de gastronomische rijkdom van Nederland. Nederland is niet alleen een van de grootste landbouwexporteurs ter wereld, maar ook een rijk culinair land met een royaal aanbod aan producten. Aardappelen, groentes, kazen, vissen, vruchten, granen en vee, het wordt hier gemaakt, verbouwd, gevangen, gefokt en geteeld. Veel is voor export bestemd en maar al te graag halen we producten ervoor terug uit het buitenland. En dat is zonde.

De Ark van de Smaak in Nederland laat zien dat we heel goed kunnen volstaan met voedsel van eigen bodem. Minder 'voedselkilometers' maken en verkorting van de voedselketen is gezond voor mens, dier en natuur. Het draagt bij aan een betere regionale economie, eerlijker prijzen, verse producten die beter van smaak zijn en versterkt bovendien het contact tussen boer en burger.

Met recepten van chef-koks, interviews met producenten, een kalender voor seizoensgebonden eten en verdiepende essays presenteert dit boek de gastronomische kracht en het culinaire erfgoed van Nederland in een notendop.

Wat is de Ark van de Smaak?
De Ark van de Smaak van de mondiale voedselbeweging Slow Food is een internationale catalogus van bedreigd culinair erfgoed. Het bevat kleinschalige producten, dierrassen en gewassen die specifiek horen bij de cultuur, historie of traditie van een streek of land, maar dreigen te verdwijnen onder druk van de wereldmarkt en een voedselsysteem dat steeds meer gericht is op lage prijzen en efficiëntie. De Ark van de Smaak biedt een platform voor deze kwetsbare groente- en fruitsoorten, granen, dierenrassen, dranken, kazen en vleeswaren. Denk in Nederland aan de Oosterschelde kreeft, de lakenvelder koe of de Opperdoezer ronde aardappel. Benieuwd wat er nog meer in de ark zit? Kijk dan eens hier.
De producten in de Ark verbinden ons met onze geschiedenis en onze omgeving, en zeggen iets over de staat van ons voedselsysteem en eetcultuur.

Waarom dit boek?
Andere landen in het Slow Food netwerk gingen ons al voor. In Kenya, Peru en Brazilië werd lokale kennis en verhalen van gastronomisch erfgoed in de Ark of Taste Atlasses vastgelegd.
In Nederland gaan we een stap verder. 'De Ark van de Smaak Nederland' is meer dan een catalogus. Het is een verzamelpunt voor verhalen, mensen en producten die ieder weer hun eigen verbindingen hebben naar landschap, naar geschiedenis en biodiversiteit.
'De Ark van de Smaak in Nederland' is een weergave van hoe we als mensen door voedsel zijn geworteld in plaats en tijd. Het boek laat zien dat het hard werken is voor de boeren en vissers die deze wortels in leven houden, en dat ze de hulp de samenleving goed kunnen gebruiken. Het boek is een uitnodiging, een kans, een herinnering dat we veel hebben om te waarderen. Dat dat niet vanzelfsprekend behouden blijft en dat de voedselkeuzes van ieder individu een investering zijn in klimaat, landbouw en landschap hier en elders in de wereld.

(1906) Kweker Charles Moutot. Als je een kweekproduct naar je vrouw noemt moet het wel iets goeds wezen…! (Misschien was ze nogal dik?) Nog steeds roemen de Fransen over deze prachtige grote aardbei, vooral vanwege de voortreffelijke en unieke smaak. De oogst is vroeg tot middelvroeg, de planten groeien krachtig en geven een matige oogst. Dat laatste valt voor de liefhebber in het niet bij de hemelse smaak, alles is ZACHT: zeer zacht vruchtvlees, zachte smaak, zoet- en zuurgehalte zacht en prettig. Vroeger zeer populair als jam-maker, maar ik heb enorm genoten van de vrucht op zich! Vooral de eerste vruchten kunnen echte showwinners zijn van wel 100 gram! (bnkk)

DIT RAS IS WAARSCHIJNLIJK VERLOREN GEGAAN, BESCHOUW DE BESCHRIJVING ALS HISTORISCHE INFORMATIE…
(1895-1898) Johannes Böttner. Een oud ras, dat tot ver in de 20e eeuw in menig Duits moestuintje groeide. Ook professioneel ging dit smakelijke, zoete ras tot rond 1960 nog goed mee! Nu smaak weer belangrijk beleeft het ras een 'come-back'. De middelgrote vruchten geven een redelijke oogst. Geef ze mulch of stro aan de voet om uitdrogen te voorkomen.

(19e eeuw) Zoet en aromatisch, met een eigenzinnige aan ananas herinnerende smaak. De tamelijk kleine, witte, tot lichtroze vruchten hebben helderwit vruchtvlees. Vroeg rijpend en… de vogels blijven er gegarandeerd vanaf!

De bekende hippiegeur! Patchoeli is een struikje van ongeveer 1 m hoogte met harige stengels, grote aromatische, donzige bladeren en heeft zijn oorsprong in tropisch Azië. Hieruit volgt (logischerwijs) dat de plant niet tegen kou kan, van september-april binnen houden dus! Nu wordt de plant voor winning van etherische olie verbouwd in Paraguay, China en Japan.
In Azië waardeert men vooral de insectenwerende eigenschappen van Patchouli, de bladeren worden gedroogd en tussen kleding gelegd om deze te beschermen tegen motten.
In het 19e eeuwse Frankrijk was de Patchoeligeur om zijn vermeende aphrodiserende werking (= zinnenprikkelend, seksgevoelens versterkend) vooral geliefd bij de adel, de olie werd hier dan ook in grote hoeveelheden gebruikt. De geur herinnert aan de Flowerpower tijd, Patchoeli werd in die tijd veelvuldig als parfum gebruikt. In de 60er en 70er jaren van de 20e eeuw was het de geur van een hele generatie. De Hippies besprenkelden hun kleding overvloedig met de olie die ze van hun Indiareizen meegebrachten. In de oorsprongslanden wordt de olie voornamelijk gewonnen om zijn antiseptische werking. Daartoe wordt de olie over kleding en stoffen gesprenkeld, eveneens kent men de olie mystieke krachten toe. In Japan en Maleisië gebruikt men Patchoeli als tegengif bij slangenbeten.
Essentiële olie wordt gedestilleerd uit de (gedroogde, meestal gegiste) bladeren en bloeiende toppen. Hij is stroperig met een geelbruine kleur en heeft een sterke, zware geur. In tegenstelling tot andere organische producten wordt de kwaliteit van Patchouli-olie door langer bewaren verbeterd. Een bijv. 5 jaar oude olie is zeer stroperig en heeft een zware zoete geur. De olie is ook belangrijk als middel tegen depressiviteit en heeft (zoals al vermeld) een goede reputatie als seksuele stimulans. Een interessante eigenschap van Patchoeli is dat de olie bij geringe hoeveelheden een stimulerende en bij hoge dosering een kalmerende werking heeft. Patchoeli-olie heeft een schimmeldodende werking, vooral bij huidschimmels, bevordert de huiddoorbloeding en wordt in de aromatherapie o.a. gebruikt bij: zwemmerseczeem, voetschimmel, impetigo, aambeien, spataderen, dermatitis, jeuk, acne/jeugdpuistjes, onzuivere vette huid, vet haar met roos, littekens, wonden, depressiviteit, cellulitis, kloven, open poriën, angst, nerveuze uitputting, frigiditeit, stress, rimpels, (nat) eczeem en koorts. De olie is een celvernieuwer en werkt aderwandversterkend en ontstekingswerend. (tekst bewerkt uit: www.anthemis.nl)